توصيف کلی از بقاع شريف
مقصود ازحرم شريف ، آن حوزه قرار گرفته بر روی تپه کوچک و يا سکوی متعدد الاضلاع واقع در ضلع جنوب شرقی بخش قديمی قدس است . بعد ها اضلاع محدوده مقبره شريف بدين گستردن است.
ضلع جنوبی 281 م
ضلع شمالی 310 م
ضلع شرقی 462 م
ضلع غربی 491 م
اين حوزه از دو ناحيه جنوبی و شرقی به حصار شهر که تاريخچه آن به مجال اسلامی سلسله ايوبی‌ها ، مملوکی‌ها و عثمانی باز می شود اشراف گردیده‌است ؛ و ولی از دو ناحيه شمالی و غربی ، مسجد به رواق‌هايی تسلط شده که در حین ايوبی‌ها و مملوکيان درست شده بود . حريم مسجد دربرگيرنده صخره مبارکه‌ای تشریفات ترحیم مشهد است که پيامبرگرامی اسلام از فراز آن به سماوات عروج کردند و گنبدی بر بالای آن بنا شد‌ه‌است.
تمام مساحت مسجدالاقصی که در برگيرنده ،گلدسته ها ، رواق‌ها ، مدرسه های علوم دينی ،گنبدها ، سقاخانه‌ها ، ايوانها و محراب‌ها بوده برای مسلمانان میمون هست واين فرموده حقتعالی كه :
منزه و منزه خدايی که شبانگاه بنده‌ی خود را از مسجدالحرام به مسجدالاقصی منتقل ایجاد کرد ، به همان مسجدی که پيرامونش را با علايم و آيات خويش مبارک گردانيده‌ايم ، براستی که او شنوا و بيناست.
کلیه اين حوزه مسجدالاقصی نام و لقب مبارك گرفته میباشد و اين تسميه از قول پيامبر تا فرصت مملوکيان معمول بود و از اين مجال مقبره شريف لقب گرفت ، و بدين ترتيب از پیمان نبوی تا بعد از ظهر مملوکيان بر آحاد اين حوزه نام خوش‌یمن مسجدالاقصی اطلاق داده شد . مملوکيان اداره مسجدالاقصی را از قدس تفکيک کرده و مديريت خاصی که به مدير بقاع شريف موسوم گشت ، برای اين منظور تعيين کردند . بعدها مسجد ابراهيم یا الخليل را به اين مديريت ملحق ساختند و از اين پس صاحب و مالک اين جایگاه به مدير حرمين شريف ملقب شد _ به استناد اثر ها و نقش ونگارهای اسلامی مملوکيان که با هدف مستندسازی اغلب اثرها پر رنگ معماری اسلامی جاری ساختن گرفته _ ، و اين نامگذاری تا به امروز در ميان مسلمانها متداول باقی مانده هست ونام مسجد خوش‌یمن الاقصی را بکار برده‌اند تا گاهی بر مسجد سرپوشيده وگاهی ديگر بر بخش خجسته دلالت کرده باشند . مقبره شريف به بقعه قدس نيز معروف گشت.
لازم به ياد آوريست که درطول تاريخ اسلامی و تا به امروز هيچگونه تغييری در مساحت حرم شريف روی نداده میباشد . مقبره شريف دارای چهارده دروازه بوده هست که چهار دروازه پس از فتح قدس بدست صلاح الدين و به عنوان تدبيری امنيتی برای حمايت از اين سکو ، مسدود شدند . اين چهار دروازه عبارتند از : باب الرحمه واقع در ضلع شرقی بوده و سه دروازه ديگر که به حیث باستانی به فردی ، زوجی و سهتايی دارای شهرت بوده و در ضلع جنوبی بقاع شريف واقع است .
تاریخچه تشکیل داد شبستان چیست (shabestan)