مجله خبری تشریفات

با اعتنا به رسیدگی های انجام یافته روی تغییرات تشریفات ترحیم مشهد مسجد جامع در زمان های متعدد، می اقتدار طرز بسط سازه را به این شکل اذعان کرد:

۱. مسجد جامع اردستان درابتدا به طور شبستانی ردیف دار در یک طبقه و با پلانی نامنظم ساخته شد.

2- او‌لین بسط افقی و عمودی مسجد جامع اردستان با ایجاد کرد گنبدخانه در جناح جنوبی چهره داده میباشد

3- بعد از آن با ایجاد کرد حیاط جنوبی، طول این بخش از دیگر قسمتها برتر شد همینطور در‌این مرحله با تشکیل داد بناهای همسایه گنبدخانه ، گشوده بسط پلان در جهت قبله انجام شده میباشد.

۴- آنگاه با ایجاد کرد حیاط شمالی، این جناح نیز دارنده ارتقاء طول شد ولیکن، پلان مسجد گسترشی سوا محدوده مسجد اول نداشت .

۵-در مرحله آن گاه، در جهت شرقی مسجد، پلان و طول هر دو توسعه یافتند.

۶-در واپسین مرحله توسعه و گسترش، جناح غربی مسجد جامع‌ اردستان‌ در پلان، در به عبارتی محدوده مسجد کهن باقی ماند و با تشکیل داد حیاط، فقط ازلحاظ طول ارتقا یافت.

براساس حفاری های اجرا گرفته، قدیمی ترین عنصر معماری در بقایای مسجد جامع اردستان ، نصیب هایی از دیوار خشتی میباشد که احتمالاً وابسته به بنایی از اواخر زمان ساسانی یا این که اوایل معماری اسلامی میباشد. رسیدگی های انجام شده روی مراحل ایجاد کرد مسجد و گذر از نقشه آل بویه به نقشه زمانه سلجوقی و بعداز آن ، نشانه از این داراست که معماران سلجوقی خویش را موظف به رعایت شرایطی نانوشته می دانسته اند.

به‌این شکل که در توسعه مسجد جامع اردستان از به عبارتی اساس و محدوده جرزهای آل بویه استعمال کرده و با این فعالیت، از به هم ریختن نماهای داخلی پرهیز کرده اند.

همینطور با دقت به پیگردیهای مرحوم شیرازی و کشفیات وی درباره سه حیاط شمالی، شرقی و غربی می قدرت فیض گرفت؛ اگرچه این سه حیاط در یک مجال سازه نشده اند، هر سه مرتبط با عصر صفوی می‌باشند و ساختار اساسی بنای آنان در بالا کوشکی بوده میباشد.

مسجد جامع‌ اردستان‌ با شمارۀ ۲۸۴ در ستون‌ اثر ها ملی‌ به‌ تصویب‌ رسیده‌ میباشد‌و از سالهای‌ استارت دهۀ ۱۳۴۰ش تاكنون‌ تحت پوشش‌ انجمن‌ اثر ها ملی‌، سازمان‌ ملی‌ حمایت‌ اثر ها باستانی‌ و سازمان‌ به جا مانده‌ فرهنگی‌ كشور پیوسته‌ موردبررسی‌ و بازسازی‌ قرار گرفته‌ میباشد.‌

مسجد جامع سمنان در راس شهر سمنان واقع گردیده‌است. این مسجد را می قدرت در زمره ی قدیمی ترین و قدیمیترین بناهای تاریخی و اسلامی شهر سمنان به شمار آورد که به حق یکی کهن ترین مساجد کشور ایران بعداز تاریخانه می باشد.

آرامگاه در جمهوری اسلامی ایران با راه و روش غیرمذهبی یا یادمانی
مقابر غیر مذهبی در طی زمان ویران گشته یا با صدمات تشریفات ترحیم مشهد و تغییرات جزئی به همان شکل اول خود باقی‌مانده و در مواردی به عمد و یا به تصادف با تغییر و تحول نام و نشان و نام صاحب آن در جرگه مقابر مذهبی در آمده و به حیات خویش ادامه داده اند.

ایجاد کرد آرامگاه پر اسم و رسم ایجاد کرد نشان ای برای گرامی داشت متوفی می‌باشد و بیشتر در قرن معاصر و در‌پی حرکت های مدرنیته در کشور‌ایران شکل گرفت. در این نوع معماری، خواهان گونه ای معماری یادمانی فرمال و انتزاعی است که خود بر گرفته از معماری التقاطی کشور ایران و معماری مدرن با دخیل نمودن شخصیت متوفی می باشد.

آرامگاه های کشور‌ایران در سده های میانی قرنها میلادی در کشور ایران نیز که دارای ویژگی زیارتی کمتری هستند مانند آرامگاه های امیران به علل مختلفی مانند نگهداری بدن فرمان روا در جایگاهی امن، تداعی خاطره وی، پرستش فرمان روا مرده و یا جاودانه ساختن تشکیل شده اند. برهان مهمی که در اهمیت سیاسی اجتماعی این بناهای آرامگاهی وجود دارااست ارتباط آن با مکانش می‌باشد.

به این شناخت علت که صاحب این مقابر رده معنوی خاصی دربین مردم نداشته است کمتر کسی به زیارت او می رفته است . ولی این آرامگاه ها حیث کالبد و تزئینات بسیار غنی می‌باشند.

آرامگاه زیارتی یادمانی این گونه فعالیت کردی به سبب ساز پاسخ دهی به نیازهای گردشگری و زیارتی در طراحی بعضا آرامگاه ها شیوهی مطلوبی به حساب می‌آید که البته با توجه به شخصیت فرد متوفی ، ترازو تقدس، شهرت یا التفات وی ممکن می‌باشد جنبه زیارتی بر یادمانی حق اولویت داشته باشد و برعکس.

از آن پاراگراف آرامگاه عرفا و شعرا که در حین حیات خانقاه یا محل درس و مشاجره او بوده و بعداز وفات محل زیارت مشتاقان و مامن درویشان محسوب و می شده است.

امامزاده محمد و عبدالله (ع) مرتبط با سدهٔ ۸ و ۹ که در شهرستان تشریفات ترحیم مشهد شمیرانات، نصیب لوسانات، روستای بوجان واقع گردیده و تیم تلوزیونی تنهایی لیلا در آن تاسیس شده است. عمر بنای حرم امامزاده محمد و عبدالله (ع) به عصر صفویه گشوده می‌شود. امامزاده محمد و عبدالله (ع) در تاریخ ۱ مهر ۱۳۸۲ با شمارهٔ تصویب ۱۰۳۸۳ به‌تیتر یک کدام از اثرها ملی جمهوری اسلامی ایران به تصویب رسیده میباشد. همسایه به‌این امام زاده سید محمد می‌گویند. بعدازظهر ها امامزاده محمد و عبدالله (ع) درحال حاضر و هوای زیبایی داراست.
بنای ساختمان مقبره متبرکه با مساحتی حدود ۲۰ متر مربع در فضایی به حجم حدود ۲۵۰۰ متر مربع درمنطقه ای کوهستانی و خوش آب و هوا میباشد. و یک سری درخت چنار سابق نیز در محل بقاع قراردارد. پلان سازه مربع صورت و سقف آن از باطن به طور مدور میباشد که در نصیب بالا به طور گچبری و دارنده طرح شمسه میباشد. زمین ها و موقوفات متعددی جزو در آمدهای این حرم میباشد.
نَسَب این دو امامزاده، طبق نوشته روی سنگ قبر، به امام زین العابدین می‌رسد. محمد و عبدالله بن هادی بن زین العابدین. البته آیت الله ضیاءالدین نجفی، این سیرتکامل بیان می نماید که «امامزاده محمد [و عبدالله ]، از نوادگان امام کاظم (علیه السلام) میباشد»
یه خرده فراتر از امام زاده، درون خیابان مسجد سقاخانه ای وجود داراست که آب بسیار خنکی از شیرهای آن روان میباشد.
این آستان در راس روستا، جنوب مسجد و غرب جاده ی ارتباطی لواسان خرد به بوجان و ناصرآباد قراردارد. وضعیت جغرافیایی آن: ۳۵ جايگاه و ۵۱ دقیقه و ۰/۵۴ ثانیه پهنا جغرافیایی و ۵۱ سکو و ۳۷ دقیقه و ۱/۲۳ ثانیه ارتفاع جغرافیایی میباشد که در طول ۱۹۸۵ متری سطح دریا جای دارد.
توالت این امام زاده در محوطه حیات جای‌دارد. خرد میباشد و به همین استدلال زنانه و مردانه ندارد.
همگی سکانس های سریال تنهایی لیلا در‌این امام زاده و روستای بوجان ایجاد شده است.
بعد از فیلم برداری فیلم تنهایی لیلا، اشخاص محلی و اهل یک محل روستا با زائران بد واکنش می نمایند.
روش دسترسی
مسیر خودروی فردی
از طهران به سمت لواسان جنبش فرمایید. پیش از میدان به سمت خیابان اسدیان بروید. این خیابان را تا آخر بروید. بعد از طی کردن حدود ۶ کلیومتر به روستای بوجان می رسید. همگی مسیر آسفالته میباشد.

آستان مقدس شاهزاده قاسم فسا در اصل حرم امامزاده تشریفات ترحیم مشهد ابراهیم و قاسم (علیهما السلام) هست که در وسط شهر فسا و در خیابان شاهزاده قاسم و در کنار فلکه شاهزاده قاسم قرار دارد. این بقعه را مردم بیشتر شاهزاده قاسم می نامند و به همین برهان نام خیابان و نام فلکه از آن گرفته شده است.مقبره این امامزادگان دارای بنایی بسیار باشکوه و مجلل که به (شاهزاده ابراهیم و شاهزاده قاسم) دارای شهرت هستند و فی مابین هم محلی فسا از احترام فوق العاده ای برخوردارند.بنای ساختمان بقاع مشتمل بر بقعه، ایوان، گلدسته، گنبد و صحن میباشد که جملگی با ظرافت و توجه هنرمندانه و موزون ساخته شده است و ارتفاع گنبد آن حدود نه متراست.

شاهزاده قاسم آستان مقدس شاهزاده قاسم فسا

ساختمان مقبره این دو بزرگوار در سال ۱۳۷۳ تک تک شده و زیربنای آن ۵۰۰ مترمربع و همچنین طرح جامع تأسیسات آن ۱۰۰۰ مترمربع می باشد.به یقین اهالی این دو بزرگواره از نوادگان عقیل برادر حضرت علی (علیه السلام) هستند و به قولی قاضی فسا درعهد حجاج بوده و بدین لحاظ مردم به آن ها شاهزاده می‌گویند.
علت شهرت شاهزاده بودن آنها بدان جهت می باشد که آن ها از طرف پدر عقیلی میباشند و نسب به امامزاده معصوم ندارند و چنین شرافت نسبی در آن‌ها نیست لذا این تیم از طالبیون را به عنوان شاهزاده خطاب می کردند. مضافاً بر اینکه شاهزاده ابراهیم و قاسم از طرف مادر نسب به امیرالمومنین علی (علیه السلام) می‌رسانند و آخر و عاقبت این شرافت را از طرف مادر استخراج نموده اند.

شاهزاده قاسم1 آستان مقدس شاهزاده قاسم فسا

نحوه دسترسی به آستان شاهزاده قاسم
آدرس:فارس ـ شهرستان فسا ـ نصیب مرکزی ـ شهر فسا ـ خیابان شاهزاده قاسم

تزیینات مسجد ملک (مسجد امام کرمان)
کتیبه هایی با خط بسیار زیبای کوفی در تشریفات ترحیم مشهد جلوی نمای بیرونی مسجد مسجد ملک کرمان مندرج میباشد.
نقـوش مسجد ملک به دو شکل گیاهی و هندسی میباشند.
تزیینات شناسایی شـده ی آجری به فعالیت رفته درین مسجد مشتمل بر گل انداز، گره ساز ، تلفیق آجرو گچ و کتیبه کوفی میباشد.
نقوش جان دار بر روی حیاط غربی این نقش، هیبت هندسی بی آلایش گردیده و تزئینی میباشد که در نصیب لبه جای‌دارد و مشتمل بر دو بخش تکراری میباشد و به طور تلفیق آجرو گچ ، شغل گردیده‌است.
این نقش از تلفیق مربع و دایره به وجود آمـده میباشد و به عنون لبه ی بدور نقوش درون تراس مصرف شده میباشد.
هیبت گیاهی و دکوری در نصیب اواسط جای دارد و دورآن لبه ای تزئینی وجود دارااست.
زیربنای هندسی مسجد ملک کرمان مربع، دایره و مثلث میباشد.
یک گل چهار پروسط نقش و فضا آن چهار برگ تزئینی و فی مابین هر مورد از اینها ، یک گل با سه صورت دایره ای وجود دارااست.
نقش جان دار بر روی دیوار محراب مسجد ملک نقش هندسی که دو طـرف مـحـراب قـرار داراست و با آجـرو گچ عمل شد‌ه‌است با مبنا هندسی مربع و مثلث صورت پیاده سازی گردیده‌است.

)
اولی چیزی که در معماری امامزاده باتقوا طهران تشریفات ترحیم مشهد نگاه‌ را به سمت خویش جذب می‌نماید، رنگ آبی رنگ فیروزه‌ای بی‌نظیرکاشی‌کاری گنبد و گلدسته‌های آن میباشد. معماری این جای مقدس دسته جامعی از ادغام رنگ‌ها و طرح‌هاست. دیوارهایی با ضخامت زیاد، طاق‌ها و طرح چهارگوشه این سازه به مدل معماری قرن هفتم و هشتم هجری قمری درست شده. می‌اقتدار خاطرنشان کرد معماری این جای مقدس ترکیبی از مدل سنتی و باستانی اهل ایران و هنر دست معماران معاصر میباشد.

حیاط ورودی و ۴ رواق در ضلع شمالی محوطه قرار دارا‌هستند. در بالا صحن امامزاده یکی آرامستان‌های طهران بود؛ البته پس از مدتی مراسم تدفین درین محل ممنوع شد و با سپری شد فرصت اثر ها قبرهای کهن نیز هلاک شد. در بالا محیط امامزاده دیوارکشی گردیده بود و فضای محصوری داشت؛ البته با اجرای طرح بسط خیابان تجریش، دیوارهای دیرین حاد شد. فعلا بخشی از گورستان به بوستان تبدیل شد‌ه‌است.

ورودی‌های متفاوت
در ضلع‌های جنوب، شرق و غرب امامزاده سه ورودی گوناگون جای‌دارد که ورودی جنوبی و شرقی به بازار تجریش روش داراست و ورودی غربی به ترمینال باطن شهری تجریش منتهی میشود. برای دسترسی به ورودی‌های امامزاده می بایست بخشی از مسیر را پیاده طی فرمایید و از بازارچه یا این که ترمینال وارد فضای امامزاده گردید.

بازدید از امامزاده برای مردم آزاد میباشد و محدودیتی ندارد. درب‌های ورودی این ضریح در شش ماه ابتدایی سال از اذان صبح تا ۱۲ شب و در شش ماه دوم سال از اذان صبح تا ۱۱ شب گشوده میباشد. اما برای بازدید از این جای مقدس می بایست به محدودیت‌های اوضاع و احوال گردیده بخاطر سرایت COVID-19 هم دقت داشته باشید. آستان امامزاده معمولا با رعایت پروتکل‌های بهداشتی گشوده میباشد؛ ولی در شکل ایفا محدودیت‌های کلی، درب‌های ورودی بسته گردد. برای استحضار از این قضیه، مسلما قبل از بازدید، وب سایت امامزاده پارسا طهران را بررسی نمائید.

با دقت به پژوهش های انجام یافته روی تغییرات مسجد جامع تشریفات ترحیم مشهد در زمان های گوناگون، می اقتدار طرز پیشرفت سازه را به این شکل ذکر کرد:

۱. مسجد جامع اردستان درابتدا به طور شبستانی ردیف دار در یک طبقه و با پلانی نامنظم ساخته شد.

2- او‌لین بسط افقی و عمودی مسجد جامع اردستان با تشکیل داد گنبدخانه در جناح جنوبی چهره داده میباشد

3- بعد از آن با ایجاد کرد حیاط جنوبی، طول این نصیب از دیگر قسمتها رفیعتر شد همینطور درین مرحله با تشکیل داد بناهای همسایه گنبدخانه ، گشوده پیشرفت پلان در جهت قبله انجام یافته میباشد.

۴- آن‌گاه با ایجاد کرد تراس شمالی، این جناح نیز دارنده ارتقا طول شد ولیکن، پلان مسجد گسترشی سوا محدوده مسجد نخستین نداشت .

۵-در مرحله آن گاه، در جهت شرقی مسجد، پلان و طول هر دو پیشرفت یافتند.

۶-در واپسین مرحله پیشرفت، جناح غربی مسجد جامع‌ اردستان‌ در پلان، در به عبارتی محدوده مسجد سابق باقی ماند و با تشکیل داد حیاط، فقط ازلحاظ طول ارتقا یافت.

براساس حفاری های ایفا گرفته، سابق ترین عنصر معماری در بقایای مسجد جامع اردستان ، نصیب هایی از دیوار خشتی میباشد که احتمالاً وابسته به بنایی از اواخر عصر ساسانی یا این که اوایل معماری اسلامی میباشد. نظارت های انجام یافته روی فرایند تشکیل داد مسجد و گذر از نقشه آل بویه به نقشه زمان سلجوقی و بعداز آن ، نماد از این داراست که معماران سلجوقی خویش را موظف به رعایت شرایطی نانوشته می دانسته اند.

به‌این شکل که در توسعه و گسترش مسجد جامع اردستان از به عبارتی مبنا و محدوده جرزهای آل بویه استعمال کرده و با این فعالیت، از به هم ریختن نماهای داخلی دوری کرده اند.

همینطور با دقت به پیگردیهای مرحوم شیرازی و کشفیات وی درباره سه تراس شمالی، شرقی و غربی می قدرت سود گرفت؛ اگرچه این سه حیاط در یک فرصت سازه نشده اند، هر سه مرتبط با عصر صفوی می باشند و ساختار مهم بنای آن‌ها در بالا کوشکی بوده میباشد.

با مروری کوتاه بر سیر تطور تاریخی میدان های دارای تشریفات ترحیم مشهد شهرت کشور ایران از شهرهای قدیمی تا کنون، شاهد آنیم که رفته رفته معماری میدان نقشی اثرگذار در دسته اندام های شهری یافته و تاثیرات متعددی را بر تکوین و سازماندهی فضایی شهر نسبت به عصر های تاریخی متعدد، به ایفا رسانده میباشد.

میدان تحت عنوان یک فضای شهری با حضور و ژرف اندیشی معنا دار آدم و به خواسته و هدف معینی درخصوص با تکان جمعیت موجودیت مییابد و افزون بر آن جلوه های روشنی از یک فضای ساخت کننده رابطه، تماس و عمل آدمی را نمایان می سازد. رسیدگی شهر از روزگار دیرین، به خصوص شهرهای کشور‌ایران پس از اسلام، تا‌وقتی‌که شهرسازی از نظر ورود مفاهیم نو، نا آشنا و گسستن از قیمت های قبل خویش قرار نگرفته میباشد، گویای آن میباشد که همواره میدان نیز همانند دیگر اندام های اثرگذار و کارکردی، در حیات روان شهر، حضوری مفید داراست.

میدان های پر اسم و رسم جمهوری اسلامی ایران از زمان سلجوقیان به سپس استارت به ثبت خویش کرد و در زمان صفویه به مفاهیم عمیق و کارآمدی در معماری و شهرسازی رسیده و در زمانه قاجار به غایت نقش خویش دست یافته میباشد، ولی رفته رفته نقش می بازد تا جایی که از سال های میانی عصر پهلوی نام و نشان خویش را از دست داده و در دو دهه اخیر نیز در بلاتکلیفی مطلق به راز می‌برد.

درکی که در حال حاضر از معماری میدان و مضمون‌ آن وجود داراست همانی میباشد که در ذهن همگان و به صورت یکسان از تقاطع تعدادی خیابان که فضایی در وسط آن برای تفکیک تکان سواره پدید آمده و با ترکیبی از پوشش گیاهی، آب نما و فواره صورت می‌گیرد و هیچ رابطه معقولی با آدم، تکان انسانی و حضور مضمون‌ دار بشر برقرار نمی سازد.معماری میدان فارغ از حضور موءثر و امن آدم و به منظوری مشخص مضمون‌ فرنگی ندارد و حضور آدم در‌این فضای میانی تقاطع ها خیر دارنده مضمون‌ میباشد، خیر موءثر میباشد و خیر امن.

معماری میدان در زمانه جمهوری اسلامی ایران باستان
میدان های دارای شهرت کشور‌ایران معمولا در محل تلاقی مسیرهای ممتد به دروازه های شهر پدید می آمد که‌این مسیر ها، خویش بدلیل رابطه بی واسطه با دروازه، مکانی برای خرید و فروش و کسب و کار بودند. گشودگی پدید آمده از تلاقی این مسیر، و ، معمولا میدان را ضمن راس پیوندها اقتصادی – اجتماعی به راس فیزیکی شهر بدل می ایجاد کرد.

از این رو آیت الله سبزواری نذر کرد که در شرایطی‌ تشریفات ترحیم مشهد که آفریدگار او را از این بیماری شفا دهد، یک دورة کامل دینی از احکام شریعت مقدّس بنویسد. در به عبارتی شب از خواب برمی خیزد و بدون اینکه از درد و سختی بیماری اش شکوه ای نماید و به رغم سماجت خانواده اش به ماندن در منزل، آخر شب اراده رفتن به مسجد سهله می نماید.

وقتی روز آن‌گاه، دکتر معالج او را معاینه می نماید، با شگفتی مجموع می بیند که بیماری از وجود وی رخت بربسته و تماماً شفا یافته میباشد و این، واقعه ای خارق العادّه بود. این سیرتکامل بود که مرحوم سبزواری به واسطة وفای به نذری که کرده بود، آغاز به تایپ کردن یک دورة بزرگ دینی و استدلالی در سی جلد نمود و آن را «مهذّب الاحکام فی ذکر الحلال و الحرام» اسم بنیان که‌این کتاب به عنوان مثال موسوعه های دینی نو می‌باشد. سیّد حسین فرزند مرحوم آیت الله سبزواری، دربارة بابا بزرگوارش اینگونه می‌گوید:

هنگامی که نیروهای رژیم سابق به شهر نجف اشرف حمله کردند و شهر را با موشک های زمین به زمین بمباران نمودند و عموم به خارج شهر فرارو گریز کردند، پدرم در مسجد سهله بود. به مسجد رفتم تا از موقتا وی جویا نحس و از هراس سلطه و هجمة نیروهای رژیم همت کردم که او‌را قانع کرده و از مسجد بیرون و به خارج شهر ببرم. وی از اینجانب پرسیدند: عموم دارند از نجف خارج میروند؟ گفتم: آری. به خاطر شدّت هجوم ها خارج رفته اند. پدرم در پاسخ فرمود: در شرایطی‌که عموم از ولایت امیرالمؤمنین امام علی(ع) بر این شهر آگاه بودند، حتّی از یک وجب از آن عقب نشینی و فرار و گریز نمی کردند. پس پدرم پیشنهاد اینجانب برای به خروج از شهر را رد کرد و اصرار نمود که در مسجد سهله بماند.

سلیمان یکم زمانی که مجارستان را فتح نمود، دو شمعدان تشریفات ترحیم مشهد تبارک از این سرزمین به ایا صوفیه آورد و در دو طرف محراب جایگذاری کرد. به همین ترتیب در طول اسلامی اثر ها و نصیب‌های متعددی به این مسجد اضافه شوید.

موزه

در سال 1935، اولی رئیس جمهور ترکیه یعنی آتاترک، دستور داد این مسجد به موزه تبدیل شود. بدین ترتیب فرش‌هایش را برداشتند و کچ روی موزاییک‌ها را تراشیدند و کف مرمر این بنا توشه دیگر بعد از قرن‌ها درخشید. ایا صوفیه بعداز این به یکی دوستداشتنی‌ترین جاذبه‌های توریسم ترکیه بدل شد که هر ساله گردشگران داخلی و فرنگی فراوانی را به سوی خویش جذب میکرد.

مسجد دوم

در سال 2020 دیوام عالی ترکیه دستورداد که توشه دیگر ایا صوفیه به مسجد تغییر کاربری دهد. درواقع این تغییر کاربری یک کدام از وعده‌هایی بود که اردوغان در وعده‌های انتخاباتی‌اش هم به آن اشاره کرده بود و از سال 2019 حرف‌هایی از آن به در بین آورده بود. چون بسیاری از عموم ترکیه معتقد بودند ایا صوفیه مدام مسجد بوده و نباید به موزه تغییر تحول پیدا نماید.

اگرچه کلیسای ارتدوکس روسیه، یونان و برخی دیگر از مسیحیان فقیه این تصمیم را تاسف وار دانستند و حتی گفتند نشانه‌ها قرآنی و نماز در این جا پذیرفتنی وجود ندارد و منجر جریحه دار شدن احساسات مسیحیان می‌گردد البته در غایت ۲۴ ژوئیه ۲۰۲۰ بعداز سپری شد 86 سال یک توشه دیگر نماز آدینه در ایا صوفیه برگزار شد.

مختصری درباره معماری مسجد ایا صوفیه

ایا صوفیه را می‌اقتدار یکی‌از ارزشمندترین مثال‌های معماری باقی مانده از مجال بیزانس دانست. تزئینات داخلی، موزاییک‌ها و ردیف‌های مرمر آن مهمترین قسمت‌های این معماری میباشند. ایا صوفیه تبارک‌ترین و زیباترین کلیسای زمان خویش بوده میباشد. این امر تا هزار سال بعد از آن یعنی تا وقتیکه کلیسای جامع در سیویل (Seville)در اسپانیا ساخته گردد، ادامه داشت.