مجله خبری تشریفات

از اینرو، در کوشش مساجد در راستای اجرا شغل‌های فرهنگی، شناخت مؤلفه‌های فرهنگی – اجتماعیِ انتخاب کننده ساختارهای جامعه از ضرورتی خاص شامل است.

در دنیای بغرنج امروزی، احیا، محافظت و گسترش منزلت مسجد که می‌بایست در مسئله‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و … دارای نقش باشد، نیازمند تلاشی علمی و تخصصی هست. در این راستا مساجد باید آحاد همت خود را به تجهیز مادی و معنویت معطوف نمایند و با بکارگیری تشریفات ترحیم مشهد همه امکانات و فناوری روز دنیا در مقابل تهدید ها دشمن همچون سنگری استوار و محکم باقی بمانند. مسجد مهمانخانة خدا در زمین، جایگاه نزول برکات و خیرات آسمانی، خانه رمز و نیاز، عشق و محبت، صفا و صمیمیت، ایثار و بخشش، تجلی پردیس معبود در زمین، و محل متانت موحدان میباشد. مکان آن، بهترین قطعات زمین است و فرشتگان، با اهل آن همنشین می باشند. آنچه از استیناف نقش مسجد در ابتدا اسلام به دست می‌آید، جامعیت مسجد در همه آیتم‌های عبادی، سیاسی، فرهنگی، آموزشی، نظامی، قضایی و … می‌باشد. با توفیق انقلاب اسلامی، مساجد نیز همانند فرصت صدر اسلام منزلت واقعی خود را باز یافتند؛ به طوری که نیروهای فعال در مساجد، به طور بی واسطه در متن انقلاب شرکت جستند. از آن پس مساجد نقش پایگاه ارتباطی مردم را بر عهده داشتند. بدین ترتیب، مساجد توانستند در بسیاری از آیتم‌های فرهنگی – اجتماعی مثلا حالت خانواده و سلامت اجتماعی نقش تعیین کننده‌ای اعمال نمایند.

جامعه اسلامی در اثر کارداران متفاوت مانند تهاجم و شبیخون فرهنگی، تبادلات فرهنگی، تأثیر رسانه، توجه بیشتر بر مسائل اقتصادی بجای مسائل فرهنگی و … مسائل و خطاها اخلاقی و اجتماعی‌ای مانند بدحجابی، کارشکنی، سنت‌های غلط، دنیاگرایی، تجمل پرستی، دروغ، دزدی، ارتشا و … در آن بروز کرده که با ارزشهای دینی ما ناسازگار می‌باشد و جامعه شرعی را دچار مخاطره می‌نماید. لذا سلامت اجتماعی به مخاطره افتاده برای حل خلل از ابزارهای مختلف می‌اقتدار فایده جست

در سال 557 قمری فرمان روا نورالدین محمود بن زنگی بن اقسنقر متوفی 569 هجری قمری از اتابکان شام بدنبال تدبیر از حفر زمین اطراف مسجد ، جهت سرقت کردن جسد مطهر ! دستور اعطا کرد تا فضا حجره را خندقی نمایند و آن را با سرب پرسازند تا کسی قوی به حفر شبکه جهت دزدیدن جسد نباشد !

در سال های 667/680 قمری رکن الدین بیبرس از ممالیک مصر و از نوادر امراء موءدب و فضیلتمتوفی 725 قمری تشریفات ترحیم مشهد محیط جدار مرقد و حجره ها را به ضریحی چوبی (دار بزین) که دارنده سه درب جنوبی ، شرقی و غربی بوده ، محدود نمود .

این بارگاه چوبی دارنده سه متر طول بوده که منتهی الیه آن به سقف مسجد نمی رسیده می باشد .

زین الدین مراغی بعداز رکن الدین در سال 694 قمری ، مشبک چوبی را تا سقف مسجد مرتفع ساخت . ابعاد به سال 822 قمری این درب های چوبی به خاطر ساخت زحمت برای زائران و محصور کردن فضا و فضای مسجدالنبی (صلی الله علیه وآله و سلم) باز شد .

در سال 678 قمری ملک منصور قلاوون از ممالیک بحری مصری یا این که به روایتی دیگر احمد بن ادله عبدالقوی والی شهر قوص بالای حجره ، گنبدی سازه بنیان و آن را با لوح های سربی روکش نمود تا بازدارنده نفوذ آب باران شود .

در سال 765 قمری اشرف ناصرالدین شعبان ثانی از ممالیک بحری لوح های سربی را نوسازی نمود .

در سال های 879/888 قمری ملک اشرف قایتبای پس از تجدید بنا بی نقص حجره و تجدید بنای آن ، گنبدی رفیع بر حجره شریفه و گنبدی دیگر برفراز حجره فاطمه سازه بنیان .

به عنوان مثال رده امام جعفر درستگو ( علیه السلام )، جایگاه حضرت ابراهیم ( علیه السلام )، مقام حضرت ادریس ( علیه السلام )، منزلت حضرت خضر ( علیه السلام )، جایگاه صالحان و پیامبران و مرسلان، جایگاه امام سجّاد ( علیه السلام ) و جایگاه حضرت مهدى ( علیه السلام ).

رده امام مهدى ( علیه السلام )

این منزلت، به نام رده صاحب و مالک الزّمان ( علیه السلام ) یا صاحب و مالک العصر و صاحب تشریفات ترحیم مشهد و مالک الأمر شناخته می شود. این مقام، در قسمت جنوبى مسجد واقع شده و به دلیل اینكه پر اسم و رسم می‌باشد كه امام در آن نماز خوانده و عبادت كرده، منزلت خاصّى در دل مردم دارد. مساحت آن پیش از تعمیر اخیر، اینگونه بوده میباشد: طول، هشتاد متر، عرض تقریبى، پنج و نیم متر و بعد این قسمت بسیار پیشرفت یافت. این مقام، یك محراب داراست و بر محراب آن پنجرهاى برنزى میباشد كه عمر آن متجاوز از صد و پنجاه سال نیست. آن پنجره بدون تزئین و نوشتار می باشد و دور و اطراف این پنجره، دو دعاى معروف (دعاى زیارت رده) وجود دارااست، درون ساختمان منزلت كه بزرگترین مقام مسجد است، دو سالن بزرگ براى نماز و نیایش میباشد.

یكى در بخش شمالى كه خاصّ مردان می‌باشد و دیگرى در سمت راست كه خاصّ زنان میباشد. سید محمّد مهدى بحرالعلوم در سال 1181 ق. ساختمان جایگاه امام مهدى ( علیه السلام ) را بنا نهاد، بعد در طول او یکسری جايگاه این رده بزرگتر شد.

بعد این ساختمان تخریب شد و ساختمان جدیدى براى این رده بنا گذاشته شد.

در اواخر سال 1394 ق. حاج عبدالمنعم ناصر مرزةالاسدى ساختمان جدیدى به جاى آن بنا ساخت.

در سال 1315 ق. حاج محمّد رشاد ناصر مرزه الاسلامى، ساختمان قبلى را تخریب كرد و جایگاه را توسعه داد و مساحت آن به ششصد متر رسید و ساختمان كنونى همان ساختمان می باشد.

بنای مسجد ، در جریان این اقدامات مهم مرمت و تعمیر از جانب شرقی مقصوره و حجره ها به حدی گسترش یافت که تجدید بنای گنبد و مقصوره و بنای مناره رئیسه را میسر سازد . این توسعه و گسترش در شرق مسجد با پهنا معدود و مجموع مساحت افزوده گردیده نام برده حدود 120 مترمربع بوده است که از سمت جنوبی به تشریفات ترحیم مشهد مناره رئیسه و از سمت شامی تا نزدیک شرقی جای صفه و محراب تهجد امتداد داشت .

اهتمام عثمانی ها : سلطان سلیم عثمانی (918/898 قمری) به بازسازی مسجد کوشش گماشت و به تصریح جعفر برزنجی در [ نزهه الناظرین فی مسجد سیدالاولین و الآخرین ] ردیف های مدیحه را به سنگ مرمر سیاه و قرمز رنگ منقش و بازسازی نمود و آن را که از اثرها اشرف قایتبای بود ، به حد ممکن ، تعمیر و مزین نمود .

در سال های 938/974 قمری شاه سلیمان عثمانی 926/974 قمری در جهت مرمت مهم حصار شهر مدینه و تعمیر بنای مسجدالنبی (صلی الله علیه وآله و سلم) خلال صدور دستور هایی اقدامات بلندمرتبه ای را انجام و اجراء نمود .

شیخ الحرم همراه امراء ، قضات، معماران ، مهندسان ، به بازرسی بی نقص بنای مسجدالنبی (صلی الله علیه وآله و سلم) پرداختند . تا هر جا که مستلزم تعمیر و تجدید بناست تعیین ، و به بازسازی آن‌ها اقدام ورزند. در آغاز به مرمت باب الرحمه و دیواری که در امتداد آن در سمت غربی مسجد بود ، پرداختند . آن‌گاه مناره باب الرحمه را حاد و از جدید با بنیانی مستحکم بنایش را تجدید نمودند . بعد به تجدید بنا دیوار شرقی مسجد و باب النساء پرداخته و ردیف های مسجد را سفیدکاری کردند.

برای مثال ملازمان مسجد مقدّس سهله، حضرت آیت الله العظمی سیّد محمّدعلی حکیم و فرزندان خیانتّمشان هستند که در رأس فرزندانشان، مرجع گران قدر، آیت الله سیّد محمّدسعید حکیم هست که به طور جدّی در نوسازی و تعمیر مسجد سهله دخیل میباشد.

مرحوم آیت الله سیّد جمال الدّین گلپایگانی نیز بسیار به مسجد سهله میرفت و بسیار هم در مسجد توقّف می نمود و حتّی شب را در تشریفات ترحیم مشهد مسجد بیتوته میکرد. او در این‌شیوه، در‌پی سلوک استادش روحانی علی محمّد نجف آبادی در آداب زیارت مسجد سهله بود.

آیت الله گلپایگانی در یکی زیارت هایش، به طور اتّفاقی با آیت الله سیّد احمد کربلائی مسجد سهله را زیارت می کند؛ آن هم درحالی که سیّد احمد درگیر خواندن زیارت مقام مهدی(عج) بود و چنان مناجاتی میکرد که منجر جذب آیت الله گلپایگانی به مرحوم سیّد احمد می‌گردد.

آیت الله خوئی نیز بر رفتن به مسجد سهله در شب چهارشنبة هر هفته مواظبت می‌کرد و در آنجا یک تا یک و نیم ساعت پندار کرده، دعا می نمود و نماز می خواند و بر اعمال این کار اهتمام بسیار داشت.

دربارة آیت الله سیّد عبدالأعلی سبزواری نیز نقل گردیده است که به زیارت مسجد سهله در شب های چهارشنبه ملتزم بود. همچنین اورده شده که او در یک کدام از سال های عمر شریفش در گیر بیماری قلبی شده بود و متولّی مطالعه پزشکی به او، دکتری به نام موسی اَسَدی بود که علّامه سیّد محمّد کلانتر او‌را در آن روز ها برای مداوای آیت الله سبزواری آورده بود. دکتر می خواست که آیت الله سبزواری به علّت وضعیّت اضطراریشان به مریض خانه منتقل شوند؛ ولی مرحوم سبزواری این سفارش را رد نمود؛ چون می دانست راهکارّ بهتری برای شفای سریع تر داراست و آن دعا کردن و توسّل به امام راست گو(ع) بود.

از نکات جذاب این توسعه و گسترش آن می باشد که در همگی بنای جدید، همت گردیده‌است تا افزون بر ابتکار عمل های تازه معماری مسجد به نحوی باشد که با معماری گذشته که به جا مانده بعدازظهر مملوکی و عثمانی میباشد هماهنگ باشد. درین بنا ، نام «الله» و «محمد» در همه جا تکرار شده و برخلاف فرصت عثمانی که از نام خلفا هم برای تزئین تشریفات ترحیم مشهد استفاده میشد در معماری جدید استعمال نشده میباشد.

آخرین مرحله بسط مسجد، توسط ملک عبدالله پاد شاه کنونی سعودی انجام یافته و تاکنون ادامه دارد. وی به نوبه خود اقدام به انجام کارهایی در جهت گسترش مسجد نمود، که اساسا مکمل کارهای ملک فهد به حساب می آید. این توسعه دربرگیرنده :

1-3- بسط بیرونی جهت شرقی مسجد نبی

این گسترش به حدود 30500 متر مربع می‌رسد که همچون محوطه های قبل با سنگ های مرمرین سفید و گرم نشو (ضد حرارت) و برای ادای فریضه نماز فرش گردیده و نمازگزاران از ماه خوش یمن رمضان سال 1429ه.ق در آن نماز به جای آوردند. در زیرزمین این محوطه دو طبقه ساخته شده که یک طبقه آن به صورت تونلی برای عبور گونه های اتومبیل ها و طبقه دوم آن خلال پارکینگ دارای چهار ساختمان برای سرویس های بهداشتی است که هر ساختمان دارای 888 دستگاه دستشویی و 1823 منزلت وضو است. در‌این پروژه 44 پله برقی و 12 آسانسور و چند پله معمولی نیز فعالیت گذاشته گردیده است.

سعید، در یک خانواده‏ی مذهبی، در زاهدان متولد شده و بر طرز‏ی عقاید اهل تسنن تربیت‏یافته هست .

مادر سعید، درصورتی که چه از نگاه نسب، به خویشان پاکی منسوب می‌باشد، ولی او نیز سنی حنفی می باشد .

سعید ، 1سال و هشت ماه پیش از تاریخ خیال شده، در یک تعمیرگاه تشریفات ترحیم مشهد ماشین، پایش می‏لغزد و به چاهی که روغن و فاضلاب تعمیرگاه در آن می‏ریخته می‏افتد، و زخم‏های مختلفی بر بدنش وارد می‏شود . این آسیب‏ها، بهبود می‏یابد، البته غده‏ای در حوزه‌‏ی شکم پدید می‏آید . شروع، خاطر می‏کنند که فتق است، ولی با گذشت یک‌سری ماه، پزشکان معالج، اظهار می‏کنند که غده‏ی سرطانی میباشد و باید اورا برای معالجه به تهران ببرند .

او‌را به تهران می‏آورند و در «درمان گاه هزار تختخوابی‏» بستری می‏کنند . بعد از نمونه‏برداری و احراز غده‏ی بدخیم سرطانی، او را به «بیمارستان الوند» منتقل می‏کنند و غده‏ای به وزن یک کیلو و نیم از شکم او بیرون می‏آورند، اما در حین کوتاهی، جای غده ، مالامال می‏شود . پزشکان ، اظهار می‏کنند که با این پرورش سریع غده ، دیگر کاری از ما ساخته نیست .

مادر سعید ، شبی در خواب می‏بیند که به او می‏گویند: «سعید را به مسجد جمکران ببرید » .

طبعا، یک زن سنی، نمی‏داند که مسجد جمکران کجا میباشد ، اما زمانی که خوابش را برای سایر افراد نقل می‏کند ، اورا به مسجد جمکران قم ارشادوراهنمایی می‏کنند .

وی ، سعید را با دیگر فرزندش، محمد نعیم، به قم می‏آورد و بلافاصله به مسجد مقدس جمکران مشرف می‏شوند .

سعید ، روز سه‏شنبه یازدهم جمادی الاولی 1414 هجری ساعت ‏یک و نیم عصر، وارد مسجد جمکران می‏شود . خدام مسجد ، اوضاع و احوال اورا که بدین منوال می‏بینند، او را در اتاق شماره‏ی هشت زایرسرای مسجد ، اسکان می‏دهند .

کلیسای سوم

ساختمان کلیسای سوم همان ساختمان کنونی مسجد ایا صوفیه هست. ساخت این کلیسا را در سال 532 میلادی پس از تخریب کلیسای دوم، استارت کردند. ژوستینین یکم دستورداد که برای ساخت این کلیسا از هر چیزی بهترینش را از سرتاسر امپراطوری مهیا کنند. شاید برایتان جذاب باشد که بدانید برای ساخت این کلیسا بیش تر از هزار نفر تشریفات ترحیم مشهد به فعالیت گمارده شده بودند.

این بنا بسیار بهتر درست شده بود و دانشمندان معتقدند بودند نرم‌افزار ایجاد کرد بهترین سازه مجال‌شان ریخته گردیده است ولی در زمین لرزه‌هایی که در سال‌های 553 و 557 اتفاق سقف کلیسا رخنه‌ خورد و در نهایت در یک زمین‌لرزه در سال 558 سبب ساز فروریزی آن شد که ولی امپراطوری فرمان مرمت آن را با‌گاز صادر کرد. در سال 726 میلادی لئون سوم دستور داد که نیایش تصاویر غیر قانونی میباشد و بنابراین می بایست آحاد شمایل‌های مذهبی بوسیله ارتش نابود شود. کل شمایل و مجسمه‌ها نابود و یا به جای دیگری منتقل شدند و این ماجرا تا فرصت ملکه ایرن ادامه داشت.

در نقطه پایان جنگ صلیبی چهارم وقتی که قسطنطنیه اشغال شد؛ مسیحیان لاتین ایا صوفیه را مورد توهین قرار دادند. بسیاری از یادگارهایی ار که از فرصت باستان در آن باقی‌مانده بود، دزدیدند و به غرب فرستادند. در طول زمانی که قسطنطنیه توسط لاتین‌ها تصرف شده بود، یعنی در سال‌های ۱۲۰۴ تا ۱۲۶۱، ایا صوفیه را به کلیسای کاتولیگ‌های رم تبدیل کرده بودند.

مسجد

ولی ایا صوفیه تا وقتی کلیسا بود که ترکان عثمانی (1453 میلادی) استانبول را فتح نکرده بودند. پس از فتح این شهر، ایا صوفیه هم به مسجد تغییر کاربری اعطا کرد. سه روز پس از فتح استانبول بوسیله محمد فاتح، نماز جمعه در ایا صوفیه برگزار شد. محمد فاتح یک مناره نیز برای این کلیسای سابق ساخت که ابعاد بایزید دوم جای آن مناره را با مناره جدیدی مالامال کرد.

اساسی‏ترین پایگاه شیعه‌ها شیدا و عاشقان دل سوخته‏ی حضرت بقیة‏الله، ارواحنا فداه، مسجد مقدس جمکران، در شش کیلومتری شهر مذهبی قم است . مبنی بر آمار، تمامی ساله، بیش تر از دوازده میلیون شیفته دل باخته، از سرتاسر سرزمین اسلامی و عالم، در این پایگاه معنوی، گرد می‏آیند، نماز تحیت مسجد و نماز حضرت تشریفات ترحیم مشهد مالک الزمان، عجل‏الله تعالی فرجه الشریف، را دراین جا مقدس به جای می‏آورند، با امام غایب از ابصار و حاضر در امصار و ناظر بر اخلاق، رمز دل می‏گویند، استغاثه می‏کنند، ندای «یابن الحسن! » سر می‏دهند، از ایرادات مادی و معنوی خود کلام می‏گویند، با دلی خون بار، از وقت گیر شدن زمان غیبت، شکوه‏ها می‏کنند .

آن ها که از شناخت عمیق‏تری برخوردارند، به هنگام تشرف بدین پایگاه ملکوتی، همگی‏ی حوائج‏شخصی خود را فراموش می‏کنند و کلیه‏ی خطاها دست و پاگیر زندگی را به بیماری آلزایمر می‏سپارند و تنها «ظهور سراسر سرور منجی آدم، امام ثانی عشر، حضرت اما بعد از ظهر ، روحی و ارواح العالمین فداه، را مسئلت می‏کنند; زیرا، چنانچه این حاجت‏برآورده شود، دیگر مشکلی نخواهد ماند، و اگر این حاجت روا نشود، حل دیگر خطاها، نقص‌ اساسی را حل نخواهد کرد .

مسجد مقدس جمکران، روز هفدهم رمضان 373 هجری به امر حضرت بقیة‏الله، ارواحنا فداه، در کنار روستای جمکران تاسیس شد . تاریخچه‏ی آن – به نحوی که در‌این نوشتار به تفصیل آمده – به دست‏روضه خوان صدوق (متوفای 381 هجری) در کتاب« مونس الحزین» ذکر شده و کیفیت نماز تحیت مسجد و نماز استغاثه به حضرت بقیة الله، ارواحنا فداه، در ضمن آن آمده می‌باشد .

تاریخچه‏ ی مسجد جمکران

آن چه مسلم می باشد، این میباشد که این مسجد، بیش از یکهزار سال پیش به امر حضرت بقیة الله، ارواحنا فداه، در بیداری – نه در خواب – تاسیس گردید و در زمان قرون و اعصار، پناهگاه شیعیان و پایگاه منتظران و تجلی‏گاه حضرت صاحب الزمان علیه السلام بوده میباشد .

هر سلطان برای نماد‌دادن توان و عظمتش کار خاصی ایفا می‌دهد. پیکار‌ها و موفقیت‌های پی‌در ادامه به‌‌تنهایی برای جاودانه‌کردن نام فرمان روا سلیمان کافی بودند؟ شاید بله؛ ولی این سلطان عثمانی برای آرم‌دادن قدرتش و زنده نگه‌داشتن اسمش یک نرم افزار دیگر هم داشت. مسجد سلیمانیه استانبول به‌دستور فرمانروا روی یکی‌از هفت‌تپه شهر ساخته شد و تراسی که در پشت مسجد جای‌دارد، چشم انداز‌ای دیده‌نواز از شاخ طلایی و تنگه بسفر را آرم می دهد. این مسجد ساخته شد تا فرمانروا سلیمان حتی بعد از مرگش هم بتواند به سرزمینش فرمانروایی تشریفات ترحیم مشهد نماید. میخواهید بدانید چه موقع این مسجد ساخته‌گردیده و چه کسی معماری آن را برعهده داشته میباشد؟ درین نوشته‌ی‌علمی همه‌چیز را درباره مسجد سلیمانیه استانبول خوا‌هیم گفت.

تاریخچه مسجد سلیمانیه استانبول

برنامه‌ریزی برای ایجاد کرد مسجد سلیمانیه به قرن شانزدهم هجری برمی‌خواهد شد. این مسجد روی تپه سوم استانبول ساخته‌گردیده است. انتخاب این جای می تواند دلایل مختلفی داشته باشد.

شاید سلطان می‌مراد بعد از مرگش هم فرمانروای غیابی استانبول باشد. حتی ممکن می‌باشد پادشاه می‌مراد با این نحوه مسجد را به آسمان مجاورت‌خیس نماید تا دعاها در آن زودتر مستجاب گردد. درهرصورت، گزینش جای ایجاد کرد مسجد برعهده شاه سلیمان بوده و چه در سرش می‌قبلی که مسجد را روی تپه ساخته، آفریدگار میداند.

اساس‌های اولیه مسجد سلیمانیه استانبول در سال ۱۵۵۰ میلادی گذاشته شد و ساختن آن هفت سال به درازا کشید تا سرانجام در سال ۱۵۵۷ میلادی از این مسجد بلندمرتبه رونمایی شد و آن را بهره برداری کردند.

تعیین کنیه دو‌مین مسجد استانبول برای مسجد سلیمانیه کاری شایسته بود. چراکه پس از مسجد ایاصوفیه، این مسجد از دید مساحتی از آحاد مسجدهای سطح شهر بزرگ‌خیس میباشد.